Thursday, December 28, 2006
8. Thiäŋ
Thiäŋ ee län ye pïïr të cïn piu juëc. Yen ee cuai muɔ̈i ku ke ŋuεɛt në tha tuenyë dëŋ. Thiäŋ aye nɔ̈k arëët të cï piny yaak. Yen ee lɔ jäl lɔ̈k ku le bɛ̈n bï bɛ̈n dek baai ke ka kεɛŋ mεnh de raan ku nɛ̈k. Thiäŋ aye lɔ yɔ̈ɔ̈̈p ke raan cath kennë Jö. Jö aye piɔɔ̈̈c në yäu ago Thiäŋ ku läikɔ̈k ya dɔm. Thiäŋ acïï kɔc ye nɔ̈k, ku ka lëu bï raan nɔ̈k të nɔŋ yen kë rεεc cï raan luɔ̈i yen. Thiäŋ ee cath në duut. Yen ee dhiëth muɔ̈i. Mεnhë Thiäŋ piεc dhiëth aye cɔl abeu. Aben (abeu) ee thiäŋ e kat areet.
Yic ka lueth
1. Mεnhde thiäŋ piεc dhiëth ayee cɔɔl ‘beu.’
2. Thiäŋ ee cath në rual.
3. Thiäŋ ee nɔl muɔ̈I ku kee cuai këër.
4. Thiäŋ aye nɔŋ arëët të cï piny boor.
7. Weŋ
Weŋ e län ye tɔ̈ baai; yen aye raak ku ciεke (ca) aye mɛnhë raan keek ruëëth. Weŋ aye mac luaak ku wɛ̈rke aye keek kuany ku kär keek. Ku ka yenë ke dhïën tɔŋ. Arom (Arop) de weŋ ayennë nhiɛ̈m rɔɔth, ku ka yennë kɔc ke thook gɔɔk. Weŋ ayennë miök de teeny ku diεŋë kuïn. Dande weŋ e thuat ci dεɛu ke läi kɔ̈k. Dhäk aye Ɣɔ̈k biɔ̈ɔ̈k.
Mεnhde raan ee rɔt nɔ̈k në wɛ̈t ë weŋ. Aye luel ya weŋ kennë Anyaar ake ye ŋεk kenë mɛ̈nhë. Na Ɣɔn ke mεnhë raan näk manden. Go anyaar lɛ̈k weŋ ye wuɔk (ɣok) bï mamada guɔ̈ɔ̈r. Go weŋ gam ku luel ye “bukku guɔ̈ɔ̈r adï?” “wuɔk bï lɔ roor ku buk mεnh ë raan ya kaaŋ ku näkku,” acï Anyaar dhuk aya. Go weŋ jai në lɔ roor, ku luel ye ɣεn bï rëër baai ku mεnhë raan abï rɔt ya nɔ̈k në wɛ̈tdië. Go Anyaar lɔ roor ku ye mεnh de raan lɔ kaaŋ ku nɛ̈k. Ku rɛ̈ɛ̈r weŋ baai ye kɔc röt nɔ̈k në kede. Adhiac ke ye yic në ye mεɛn. Muɔnyjiɛ̈ɛ̈ŋ aye röt nɔ̈k të cennë raan cïn nhom ɣɔ̈k nya liaac.
Yic ka luec
1. Aromde weŋ ayennë niεm nai
2. Mïthke raan tök aye kεεk në këde weŋ
Thiëc
1. Ye ŋa cï kë pieth loi në kaam de yï Weŋ kennë Anyaar? Luel kë yen piath.
2. Na ye Akököl de yï Weŋ kennë Anyaar yic, ke luel ye ŋa de keek cï man guɔɔr apieth?
3. Jam në pεl de Weŋic. . .
6. Agɔɔk
Agɔɔk ee län cït raan. Yen ee cam në mïïth cït yï atɔm (tɔŋpiiny) ku cum. Agɔɔk acït cin raan. Yen ee dande muk cït man ë raan. Agɔɔk ee mεnhde muk në ye kɔ̈u. Agɔɔk ee kɔc rum në kuεɛr ke cäthic. Yen ee lɔ në dumiic ku le kual në Atɔm. Yen ee län rac arëët ke cuër. Agɔɔk ee yith në timnhom ku ke riŋ në tiimnhiim. Ee kɔc yuiɛ̈l në kεm ke tiim. Ayee lueel ya cum ee cï luɔk arëët go Agɔɔk yïr.
Thiëc
1. Ye ŋö ye thöŋ de yï Agɔɔk kennë raan?
2. Ye ŋö ye rɛ̈ɛ̈c de Agɔɔk?
3. Ye tim yïndë yen ë cï luɔk apεi go Agɔɔk yïïr?
5. Akɔ̈ɔ̈n
Akɔ̈ɔ̈n Ee län dït në läi rooric kedhie, Akɔ̈ɔ̈n ee kɔc nɔ̈k. Na cathë rokic ku yök Akɔ̈ɔ̈n yïn ke ka cop yïn. Akɔ̈ɔ̈n ee cieŋ roor. Yen ee mεnhde muk cï raan. Dan Akɔ̈ɔ̈n ee thuat cï dan ë Weŋ. Akɔ̈ɔ̈n ku cï nɔ̈k ke wut e kuεth në rïŋde në ke yen län dït. Ɣɔn thεɛr kɔc ake ye lɔ roor bïk lɔ yäp ku na lek läi yök ke kaa yekë keek nɔ̈k në tɔɔŋ në ŋö (në rin) dhaŋ aliu. Näŋ Akɔ̈ɔ̈n arilic arëët (apɛi) në ŋö tɔɔŋ akee cï yen ye dɔc (lac) nɔ̈k të kënë yen tiiŋ tënë wëi. Cin Akɔ̈ɔ̈n yen ka yen dek ku na cï lɔborony piny wïïr ke Akɔ̈ɔ̈n amuɔu. Ku na cï raan tɔŋ thär në Akɔ̈ɔ̈n cin, ke Akɔ̈ɔ̈n athou. Akɔ̈ɔ̈n ee län gäk apεi pan ë Muɔnyjäŋ, ku ka cï kök ee mεn në wɛ̈t de dhaŋ. Akɔ̈ɔ̈n ayee kɔc muk dhɛ̈ŋ moc, go kök në bɛ̈i kɔ̈kic. Mεnh de raan Akɔ̈ɔ̈n nɔ̈k në kä juëc apεi. Kë tueŋ akɔ̈ɔ̈n aye nɔ̈k ago raan tuŋde lööm. Kɔc aye Akɔ̈ɔ̈n nɔŋ në wεt de rïŋ. Tuŋ Akɔ̈ɔ̈n yen ke kë rilic yen ye kɔc Akɔ̈ɔ̈n nɔ̈k. Tuŋ ayee atëët guaŋ Ɣɔn ku kaa ye Ɣɔc në Ɣɔ̈k. Ayee kɔc Ɣɔ̈c nyïïrken ku wätken. Tuŋ Akɔ̈ɔ̈n ayee Ɣɔc në dan ë wëŋ. Tuŋ Akɔ̈ɔ̈n aye guaŋ ke ye löc ku ka yenë riεt dhuëëŋ.
Yic ka Lueth
1. Akɔ̈ɔ̈n acïï gäk arëët pan ë Jiɛ̈ɛ̈ŋ në ŋö dhaŋ acï gäk në raan cin ëbɛ̈n.
2. Tuŋ Akɔ̈ɔ̈n aye ɣɔɔc në dan ë thɔ̈ (thɔ̈k).
3. Akɔ̈ɔ̈n yen ka dït në läi rooric kedhie.
Lɔboronypiny luεɛl de ee bï këdɛ̈ lɔ rairai në piu yic.
4. Kuac
Ë kän e kuac. Yen e län thöŋë ciɛ̈k de kenë Aŋau. Kuac e län rac arëët (apɛi) në läi rooric kedhie. Kuac ee kɔc kaaŋ në kuɛric. Yen ee kɔc kaŋ në kuɛɛr ke cäthic ku ciɛm kɔc. Kuac e län ye kɔc jɔ̈l arëët. Na cath raan rokic ku tïŋ kuac ke raan cï piäi, ke ka ciɛm në ŋö ayee luel ye ye yen kɔɔr raan rokic. Kuac ee miɛ̈th de tɔ̈ɔ̈u në nïn juëc. Ku na cï miɛ̈thde nyiany ke ka jɔl cam. Na ye raan mïïth ke tɔ̈ɔ̈u ke ka ye kɔc luel yï kee booth cï kuac. Kuac ee län rac arëët në kë yen ŋeeny këm të bɛɛt ë yen. Ku ke ŋeeny të tïŋ yen raan ke cï piäi.
Thiëc
1.Ye kuac tɔŋ thɔ̈ɔ̈r të tïŋ yen raan ke cï yiɛ̈n dï?
2.Raan ye mïïth ke tɔ̈ɔ̈u në nïn juëc ayee kɔc lueel ya kee _____ cï kuac.
Yic ka lueth
1.Kuac ee kɔc kaaŋ në kuɛɛric cït man na jël raan në thurumbilde leer Than Diego ke ka ciɛm kuac.
2.Kuac e län thööŋë ciεkde keek ë raan.
3.Në ye athöörë yic ke ka cï gɔ̈t ya raan ë bïi kuac pan ë Muɔnyjäŋ aye cɔɔl “Këër kuac dït.”
4.Kuac ee kɔc jɔ̈l.
3. Thoŋ ë Boor ku Thoŋ Agaar
Thoŋ ë muɔnyjäŋ ëbɛ̈n athöŋnhom, ku ka nɔŋ kä thi ye kɔc ke wuɔ̈ɔ̈c. Kë bë yïn nyuɔ̈ɔ̈th akïn löm thoŋde Boor kenë thoŋ Agaar.
Agaar---------------------- Bor
tïŋ--------------------------ŋëm
puɔ̈ɔ̈r-----------------------piɔ̈ɔ̈r
muɔc------------------------miɔc
ŋal-------------------------- lim
dhɔ̈k------------------------dhuk
diɛn-------------------------muɔny
madït----------------------- mawär
[ ] ---------------------------- tom
miäth/miɔ̈th --------------- muɔ̈th
ci yi bäk ------------------- ci yi ruɔ̈n
lɔ dɛ̈-------------------------lɔ dï
yin cɔl ŋa ----------------- ye yin cɔɔl ŋa
that--------------------------dui
adɔ̈t ë lɔ wën--------------awuɔi në lan wën
Keek wël cï keek luelkë keek aye wël ye MuɔnyJäŋ ke jam, ku luɛɛl yennë keek lueel në thoŋ Agaar ka thoŋ ë Boor awääc kennë të ye cɔl keek në Rek ku yen ye cɔ̈ɔ̈kden në ŋɔɔk.
2. Aŋɔi
Aŋɔi ayee wël thii ye keek täu në kεm ke wɛ̈t agokë wɛ̈t tuëët. Nyooth de Aŋɔi: ke, kee, kek, kë, ake, aake, ka, kaa, aka, ko, ku, na, aye, kennë, në, de, ë, atɔ, kï, ku jɔl ya agoku.
Deng kennë nyan kennë aatɔ në thukulic.
Lɔr ku bär, ku na ca yök ke luëth.
Jɔlku muɔ̈l në teer.
Mïthke thukul aye jɔt muɔ̈i
Akoi arɛ̈ɛ̈r ke keek
Cï Awan lɔ bei? Në yic, Acï lɔ
Thiɔ̈ɔ̈ŋ
1. Dupiööc acï bεn – thukulic
2. Mayɔm acath –Majak
3. Akee cï nhuɔm –ŋëm go -dɔc bɛ̈n
4. Rïŋ - Majur abï jam miäk në Kanitha de Luk cïthiei yic
5. Yen - dupiöny -Thuɔŋjäŋ
6. Mïth – tuëny ë deŋ – wän lek keek në thulic
7. Cï bɛ̈n – thukulic?
1. Akeer ke Muɔnyjäŋ
Kɔc juëc ke Muɔnyjäŋ, aye jam ye nyic (ŋic) kë thoŋden të thiëcë juurkɔ̈k keek, ku kɔ̈k ke keek acïï akeer ke Thuɔŋjäŋ nyic. Thoŋ de Jiɛ̈ɛ̈ŋ acïï yic kɔ̈c; athöŋ kenë thook ke juurkɔ̈k ye keek piɔ̈ɔ̈c në thukuulic. Apieth ba rɔt piɔ̈c akeer ke Thuɔŋjäŋ.
Aŋot ke wuɔ kën Ɣet tueŋ, ke ka pieth buku luεl de kë ye cɔl akeer kɔn nyic. Akeer, luεl de ee cït ka kït. ThuɔŋJäŋ anɔŋic akeer ke thiërdiäk ku diäk, ku kaa cï keek tekic në akuut ke rou: Akut tueŋ anɔŋic akeer ke thiërou ku dhorou mεn ye keek cɔɔl ‘Akeer dheu.’ Aye keek cɔl aya në ŋö (në rin) aye dheu të cɔlë keek. Akut de rou anɔŋic akeer ke dhëtem mεn ye keek cɔl ‘Akeer Yäu.’ Aye keek cɔl aya në rin aye Yäu të cɔlë keek. Kë bï yïn nyuɔ̈th akïn ‘riŋ’ Luεl de ee kat. Ku rïŋ cït man de rïŋ ë weŋ. Rïŋ anɔŋic akeer yäu ku Riŋ anɔŋic akeer dheu.
Në ye mεn ke Akeer ke Jiëŋ abï bɛ̈n cï juiɛ̈r cenë ke juiir: kä tueŋ ke thiërou ku dhorou aye akeer dheu ku kä kuany ke cök ke dhetem mεn cï keek miɔc nhiim në cït thi kor aye keek cɔl akeer yäu cï man cenë ye luel në athööric. Wuɔ nɔŋ akeer Dït ku käthii: Akeer Dheu anɔŋic akeer Dït ku kä thii ku yen ye cɔ̈ɔ̈k de Akeer Yäu.
AKEER DHEU
Akeer dit keek ayennë ke rin ke kɔc gɔl. Rin ke läi ku rin ke bεi aye keek gɔl në Akeer dït ëya.
Nyooth:
Deŋ athär Köör.
Köör acï kɔc thöl në Abiɛi.
Tɔŋ acï Tiɔp thɔ̈ɔ̈r në tɔŋïc.
Majak ajai në jäl jël yen le Jɔŋgulei.
Kuac akac Akech.
Majur ajam kennë Jök në jäl bï mïth jäl lek pannë Jiɛ̈ɛ̈ŋ.
Kuɔl akuc kuaŋ.
Akoi akoi rɛp ke mïthke.
Malɛ̈i acï lɛ̈i thɔ̈ɔ̈r në läi yic.
Akeer Dït:
A E I O U
W Y B P M
D DH T TH L
K G Ɣ C J
Ɛ ɔ
Akeer thi:
a e i o u
w y b p m
n nh ŋ ny r
d dh t th l
k g Ɣ c j
ε ɔ
AKEER YÄU
Akeer dït:
Ä Ë Ï Ö Ɛ̈ Ɔ
Akeer thi:
ä ë ï ö ɛ̈ ɔ̈
Alɛɛc
Wuɔk leec Akut de Muɔnyjäŋ tɔ̈ në Than Diego man ye wuɔk wɛɛi në kuëny de ye luɔië cök. Wuɔk mit piɔ̈ɔ̈th ë ya të nɔŋ kɔc dït ke MuɔnyJäŋ man nhiar piööc de Thuɔŋjäŋ të nɔŋ rïnythi (Rïɛ̈̈̈nythi). Wuɔk bï piɔ̈ɔ̈th lɔyum ëya të nɔŋ wänmääth ka nyankääi bï lɔ tueŋ kennë piööc de Thuɔŋjäŋ ku bï ye athöörë piɔ̈ɔ̈c ago wuɔk ku mïthkuɔ ya cɔk ca tɛ̈k në pandan cuk nyäŋwei ku thoŋ piethdan cï riäŋde bai pɛ̈n mïthkuɔ. Wuɔk leec kɔc kedhie kɔc cï ye luɔië cɔk ca lëu rɔt. Ku rinken acïï keek bï gärpiny në ŋö keek ajuëc arëët.
Week cuk keek leec.
Wɛ̈t Nhom Tueeŋ
Kë rilic në pïïric, në pinynhom në lan ë jɔkë piny agut cï ye kölë, ee bï raan rɔt gaam ku bï kë ye kɔc kɔ̈k cɔk ca lɔ tueŋ luel ka bï looi. Ku kë kɔ̈cic të nɔŋ kɔc, ee bï raan luɔɔi cï looi ke cinde liu thïn rɛɛc. Kɔc juëc acïï kä ci keek looi ke ke liu thïn ye gam. Ku ka ye jam cï man de Aluɛtluɛt, mɛn ye jam ye “Na ɣεn tɔ̈ ke kee timë ee dë kën cil ë tënnë.” Ye athöörë, anyic ku ke wuɔk kën kɔc thiëëc në kë tɔ̈ në kee piɔ̈ɔ̈th ago ku gɔ̈t, ku ka ŋäthku ke yïn cïï ye luɔië bï tueeŋ të cïn yen kë bïn yen waar. Wël cï keek gɔ̈t ë tënnë aye wël thi piɔlic, ku kënnë gɛ̈t wuɔk keek ee buk yïn nyuɔ̈th kueer pieth de gäär, ago na nɔŋ kë dun gät ke bï raan dɛ̈t ya lɔ kueen. Athöör ajam në “Akeer ke ThuɔŋJäŋ. Täk kë bï Thuɔŋjäŋ lɛɛr tueŋ ku lɛ̈kkë Akut de piööc de Thuɔŋjäŋ.
Wednesday, December 27, 2006
Kä Tɔ̈ Thïn
Subscribe to:
Posts (Atom)