Thursday, January 4, 2007

23. Kuɛ̈n

Guεu--------------------- o

Tök----------------------- I

Rou---------------------- 2

Diäk---------------------- 3

Ŋuan--------------------- 4

Dhiëc--------------------- 5

Dhetem------------------ 6

Dhorou ------------------ 7

Bἒt-------------------------- 8

Dhoŋuan----------------- 9

Thiär/ thiɛ̈ɛ̈r-------------- I0

Biänabuur/buɔɔt tök--------- 100

Timtök--------------------------- I000

22. Nyooth de athöör


Jothep Akoi Jɔk

Ɣön de tooc: 3756 Malboro

Than Diego, Kaliponia 92105

Wänmääth Jothep Akoi,

Yïn ca muɔ̈th në rin ke Nhialic Amin. Kë gär Ɣεn yïn athöörë, ee ba yï nhom ya ciɛ̈ɛ̈̈t në yïknhial de Thuɔŋjäŋ. Akɔr ku bë raan ëbɛ̈n ya gär në thoŋde. Thoŋ da wuɔk Jiɛ̈ɛ̈̈ŋ acï döŋwei në kë kën wuɔk yen kuanycök. Ku ka cïn raan lëu buku gɔ̈k në ŋö baai acï riäk ɣa raan ëbε̈n aci wεεr.

Acïn ke ye riääk ke kuεny wun cök, Apieth bë kee kɔcren cï bɛ̈n AƔeer kë, bïk thoŋden nyic ago cieŋ de Jiɛ̈ɛ̈̈ŋ cuɔ̈k mär në mïthnhïïm. Them ba kee kɔc tɔ̈ kenë yïn kë ba keek ya lɛ̈k piööc de Thuɔŋjäŋ, ku na nɔŋ kë dak në biäk de dupiööc ka athörke piööc ke yïn ye wɔ gäär athöör agoku yïn kuɔny në keek.

Week cuk ku keek muɔ̈ɔ̈̈th week kɔc kuany Thuɔŋjäŋ cök piny de Than Diego ku në Ɣän yenë ke Thuɔŋjäŋ piɔ̈ɔ̈̈c thïn ke dhie. Acïn kë pieth cït bë raan ya gär në thoŋde wäthi ku nyïrthi. Ya kë riεɛr ku lakë tueŋ në luɔi pieth de piöc de Thuɔŋjäŋ në ɣän kedhie rëër week ke thïn .

Yïn ca leec,

Daniel Akec-Jɔŋëthön de Thiɔ̈ɔ̈ŋ

21. Baai

Baai të nɔŋ Muɔnyjäŋ, ee kë dït nɔŋic kä juëc ye keek loi, ku ŋεk ee nhom naŋ luɔide agut meth. Piir de baai të nɔŋ Muɔnyjäŋ ee tɔ̈ në kɔc kedhie cin. Wuɔk cï piŋ ku wuɔk cï daai në ciεŋ de juurkɔk. Cieŋ de Jiɛ̈ɛ̈ŋ awääc kennë ciɛ̈ɛ̈ŋ ke juurkɔk në ŋö Jiɛ̈ɛ̈ŋ anyic ë ŋεk luɔi ye luɔide; moc, tik, ka meth. Tëk de luɔi yic ëkë: Moc ee raan ye ya nhom de baai. Yen ee nyin tïït në kë bï cam në pɛ̈i bï bɛ̈n ku kë bï cam në ruɔ̈n tï. Moc ee ɣɔ̈k lɔ bɛ̈I (lim), ku kee pur arëët të nɔŋ yen thaa cï yök ke cïn yen kë looi. Moc ee tiim bennë ke baai yïk yep.

Tik ee ya man de baai (ace ya man de mïth ye tök). Tik ee ajuiεr de miɛ̈th bï cam thëëi ku miäk loi. Yen ee mïïth tic ku leer ɣɔ̈t ku leer guär. Tik ee nyin tïït në kamaan agut cï të jɔlë monyde bɛ̈n. Ku kee kamaan juiɛ̈r cäm pieth ago panden cuɔ̈k lɔ lat. Tik ee nyin tïït në mïth agut moc. Jäl de tik në mïthic aŋuɛ̈nnë jäl de moc, Aye kɔc juëc lueel aya. Luɔi de tik athiek arëët në biäk de kä ye keek looi baai. Mïth aye naŋ loi wääc. Nya ee Ɣɔ̈k raak ku kee ɣɔ̈t ku ye thät kennë mamade. Dhuk ee rɔ̈ɔ̈k ëya agut cï të jɔlë yen päl räk ku jɔl räk puɔ̈l. Dhuk ee kɔc kuɔny në kä juëc ye keek loi, ku ka cï lëu bï thät. Röör acee thät. Diär acee yuïn ke ɣɔ̈k ye yiɛ̈r ku kaa ce yep në tiim ke luak. Ŋεk baai ee nɔŋ luɔide ku na cï ŋεk luoide kuc ke yen ke ya nhomliäp de baai.

Thiëc

1. Ye ŋö ye ŋεk baai në kaam de yï tik kennë moc naŋ luɔide ye tök?

2. Ye tak lan cï luɔi de moc kennë tik thöŋ në ye kölë?

3. Ye ŋö leu ba looi të yïn moc ka tik në ye kölë kë cïï lëu bï monydu ka tiŋdu looi?

20. Luak

Luak ee Ɣön ye Muɔnyjäŋ ɣɔ̈k mac thïn. Yen ayennë ɣɔ̈k kuaath thïn të cïnnë deŋ tuεny. Luak apieth në ŋö (në rin) yen ee kɔc kuɔny të cinnë kamaan bɛ̈n. Kamaan alëu bïkkë nin në luak bïäk ku ɣɔ̈k në luak bïäk. Luak yen kee raan nyuɔɔth lan cen kuεth, ku ka ce yen ye tök, ee yic thiεk de raan nyuɔɔth të nɔŋ yen kamaan thiëkic cï bɛ̈n baai. Luak ee ɣöndïït de këriɛ̈ɛ̈c ëbɛ̈n të nɔŋ Jiɛ̈ɛ̈ŋ cït man yennë piɔ̈u yen ya ɣönde wël të nɔŋ kɔc kedhie. Luak ayennë ɣɔ̈k kiεɛr thïn ke thiεrou ka thiεrdiäk. Mïth ye ɣɔ̈k mac luaak aye mam arëët në ŋö ɣɔ̈k aye laac ku riöp kë luakic. Wɛ̈r ayee keek kuany wei luaak, ayee keek tɔ̈u në baai thok në adhum pieth cï juir yennë rinke cɔl akut. Luak aye weecic në lɔ̈m de weŋ! Luak ee yic ya rou: Mën, man ye ya luak ciεlic, ku jɔl ya luaŋdït man ye ya guɔ̈k ke luak. Wän cïnnë baai riäk ke Weŋ acï thou, go ciɛ̈n raan ye bɛεr mac në luëkic, ku cï piny boor, go luëk kɔ̈ɔ̈th lɔ roor, ku riäk kɔ̈k taitai. Tiim aye keek com luak thok agonë kɔc ke ya rëër. Luak ee Ɣöndït dan cï wuɔk bï kɔn muɔ̈ɔ̈r nhïïm.

Thiëc

1. Ye ŋö yen ye piath de luak?

2. Ye ŋö ye luɛεl de ye wɛ̈të Luak ee Ɣöndït dan cï wuɔk bï kɔn muɔ̈r nhïïm?

19. Nyan ë Göör

Nya ku cï dhïëëth ë nɔŋ Muɔnyjäŋ ke kee ya miɛ̈th de raan ë bɛ̈n. Nya ee kä juëc yennë ke yen dhuëëŋ kɔɔr. Na cï raan nyande dhïëëth ke ka ye ɣɔ̈c kɔ̈u alɛ̈th ku kä ke dhuëëŋ. Dhuëëŋ de nya yennë ke yen cɔk ca lɔc röör. Nya aye ɣɔ̈c kɔ̈u guɛ̈t, ku ɣöcë yeth guɛ̈t ku luɔ̈ŋke cin ku kä ke yïth. Na ye köl dierë lɔ̈ɔ̈r ke nya ajɔl cieŋ ku leer lɔ̈ɔ̈r ke cï dhuëŋ. Acee dhuëëŋ ye tök yen yennë nya nhiar; piɔ̈u yen ka lɔ në piath cök në ŋö nya aye raan thii kɔn nhiarnyin ku ber nhiar piɔ̈u ago jal lööm ke ye tiŋde. Nya ku cï dït ke ka ye ɣɔ̈c guën ye cɔl göör, ku jɔl ya cɔl “Nyanë göör.” Nyan ë göör acee kɔ̈ɔ̈c kennë kɔc thii piɔlic; yen ee kɔ̈ɔ̈c kennë kɔc nyic ke rin (kɔc nɔŋ ɣɔ̈k).

Thiëc

1. Ye ŋö ye luεl de Kɔɔc?

2. Ye tak ke na dë ke kaa lëu rɔt bï kee nyïïr cï bεn roorkë bïk kë nyïn ya lɔ jiit të leer keek dhuk baai?

18. Guɛ̈t

Guɛ̈t aye keek cieŋ në riɛ̈c. Rïc ee naŋ guɛ̈tke. Nyïïr ku röthii ayee naŋ guɛ̈t wääc në ruɔ̈p cennë ke roop, ku kaa ye naŋ rin thöŋ. Keek kɔckë aye röthii cieŋ guɛ̈t. Guɛ̈t ayee runke raan nyuɔɔth. Keek kɔckë acieŋ guɛ̈t wääc. Raan cieŋ guën maketh, ayennë guënde cɔl Keth ku ke ye nyuɔth ke ye raan ŋuɛ̈n. Raan dɛ̈t thiääk kennë yennë acieŋ guën ye cɔl ayɔ̈r, ee ye nyuɔɔth ke ye raan cï rɔt mat në kɔc ŋuɛ̈nic. Anɔŋ röthii kɔ̈ɔ̈k ye cieŋ në guën dɛ̈t ye cɔɔl maguar. Ku jɔl ya kɔc thii kɔ̈k ye cieŋ në kuel man ye keek cɔl athar-kuel në ŋö kuεl ayee keek cieŋ në kɔc thäär. Na kɔɔr raan bï thiëëk ke kee guën ye cɔl guεn Jäŋ cieŋ man ye kɔc kɔ̈k cɔl guɛ̈n Boor.

Thiëc

1. Ye ŋö ye piath de guɛ̈t të nɔŋ Muɔnyjäŋ?

2. Na cath raan ke cïn kɔu alath në ye kölë ku ye yïn ke luel yï cï yiεn dï?

17. Yuït

Yuït ee pol dït thöŋ keek kë diɛ̈ɛ̈r ë lɔ̈ɔ̈r. Kɔc ye yuït në Muɔnyjäŋic ayee Aliab, Buɔɔr, Atut, ku Cïc ku jɔl ya kɔc juëc kɔ̈k. Yuït ee tɔ̈ Ɣɔn thεεr kenë Muɔnyjäŋ ë bɛ̈n, ku ka cï bɛ̈n puɔ̈l në ŋö kɔc akee ye riɔ̈ɔ̈c në dhuŋ bïk keek röth dhoŋ. Kɔc kë ayee kɔc yuiɛ̈t. Keek acieŋ bïök në kee thäär, ku kee biöökkë ayee keek cɔl “dhöök.” Dhök ee län thiin thöŋ guɔ̈p kennë kuac. Ku kaa koor arëët. Dhök aye nɔ̈k ago biöŋde looi ke ye kënnë dhuëëŋ. Rïŋde aye cuet ëya. Kɔc ayee yuït ku na cïk gääu ke kee cïï röt yuit, ke kaa dɔm keek, ku jɔl lueel ya kɔc acï kɔ̈ɔ̈c. Kɔc ke yuït ayee röt juiir. Kɔc ke yuït ayee tuŋ cieŋ ku majak ajil në ke cök. Kɔc kɔ̈k ayee cieŋ në adɛmjök, man ye cieŋ në kaam de yï nhial kennë acueek. Yuït ee pol pieth në ŋö kɔc ye yuït ayee riεl arëët. Yuït apieth aka wär diɛ̈r ë lɔ̈ɔ̈r. Kɔc kɔ̈k ayee nyïïr ke lɔc të ye keek yuït apieth.

Yic ka Lueth

1. Adεmjök aye cieŋ në kɔc yëth

2. Majak ajil aye ruɔk në kɔc thäär

3. Yuït ee kënnë röör kee pεc të nɔŋ Muɔnyjäŋ

16. Aŋau

Aŋau ee län thïn ye cieŋ bai yen ee cam në lok (col). Nyandeeŋ aye cɔl thodiit (Aŋau) ayee rin kɔ̈k ke kedhie. Yen ayee Jiɛ̈ɛ̈ŋ nhiar bï ya tɔ̈ baai ago lok ya tiεt wei bai. Luɔk acï rap ye bεɛr cam të tɔ̈ Aŋau.

Thiëc

Ye ŋö ye luεl de ye kënnë “Na liu Aŋau ke luɔk apol.”

15. Köör

Köör (aye kɔc kɔ̈k cɔl Cuɛ̈ɛ̈r) ee guɔ̈p ya mayen ku ka kor thar ku dït nhom. Riεɛr de Kör ëbɛ̈n atɔ̈ në ye agäu. Kör ee län ye läi riääc. Yen e läi riir nhiim në pol. Köör e läi dɔm të cen keek kɔn riir nhiim në pol. Yen ee ɣɔ̈k cam ku thök. Kör ee lɛ̈nden cï dɔm yuiεt cuëc, ku na cï lɛ̈i yuïk ciεm ke ka wεɛn ku jël. Ɣɔn thɛεr kör ayee kɔc cam arëët, ku ka cï bɛ̈n ŋuɛ̈n ɣɔn cen bɛ̈n ya ɣɔ̈k ku läi keek ye ya miεthde. Yen aŋoot ke ye kɔc cam ku ka cïï beer ciɛ̈t mεn thɛεr ɣɔn. Köör ku cï yɔ̈ŋ ke kee kɔc thöl. Në runde 1970s, ke kee nɔk Köör dït cï yɔ̈ŋ ë cï tuɔ̈l pan Boor. Ë Körë acï ɣɔ̈k juëc bɛ̈n cam ku ka cï bɛ̈n thɔ̈ɔ̈r kenë jur juëc pan Boor agut cï bïï Nyarweŋ jɔl lɔ nɔ̈k. Yen ee ye Jur ye cɔl Jueet yɔ̈p bïk nɔ̈k ku ka ye rɔt riεc në kɔc. Acï bεn cäk cɔk ye Manyaŋ ë Jueet. Ayee manyaŋ thɔn ë Kör. Yen Acee kör de piny ë Jiɛ̈ɛ̈ŋ abɔ̈ të mec. Acee cuet në Ɣɔ̈k ke pεc aye cam në kɔc eya, në rin acï yɔ̈ŋ.

Thiëc

Ye ŋö ë yennë köör roor cäk cɔk ye Manyaŋ ë Jueet?

14. Dabid Aŋui

Aŋui aye kɔc kɔ̈k akököölke lueel. Yen aye kɔc luel ye Aŋui acï gam, agut cï bï yornhom ku jɔl cäk cɔk ye Dabid. Aŋui yen aanhiar cäm akaa cïï cäm ye winy thok. Ɣɔn thɛɛr ke Aŋui acï jɔŋrac tïŋ ke cï Nhialic gam arëët go them. Thëmde Aŋui ee gɔl rɔt ke lɔ luεεk. Yen acath dhölic, ana ye ciεth ke wɛ̈ɛ̈r dhiäm në ye nhom tueŋ. Ana ye cεth në piu yic ke wɛ̈ɛ̈r dhiäm në wεi go tïŋ go nyic ku luel ye ke jɔk yen ka them ɣεn. Na wën ye beer lɔ ke cath ke wεi ber rɔt waar ke ye riεm, go Aŋui bɛεr lueel ye “Ee wënde mär ë käŋ yen ka them Ɣεn.” Go Aŋui bεɛr lɔ ke lɔ go wɛ̈ɛ̈r rɔt bεɛr wel ke ye cuai, ku thuɛ̈ny dït ke rïŋ ayee Aŋui duɔ̈r dhoŋcök, go Aŋui lueel yï “Ye gäm ban ŋo loi,” ku le thïn ku kuεny thuäny tök ku liek ku jɔl ye thok miɔc abë kuεth. Në ŋö wɛ̈t ye cɔl gäm ace Ɣoi ku rïŋ ee ɣoi Aŋui, Aŋui acï rïŋ bɛ̈n lööm ku cuεt gäm roor.

Thiëc

1. Ye ŋa yen ye wënde mär ëkäŋ?

2. Wën ŋoot Aŋui ke kën rïŋkuany ke kaa cï lueel yï ye _________ ban ŋö loi.

13. Aŋui

Aŋui (aye cɔl Aŋu në kɔc kɔ̈k) yen ee lan roor ye cam në ɣɔ̈k ku thök. Yen ee kɔc cam në thaa dɛ̈ të cen yɔ̈ŋ. Aŋui adït nhom ku ka koor thar. Yen acï tuɔmthar piny. Ku ka ye kɔc kɔ̈k luel yï ke ŋɔl në kë cenë yen tuɔm tharpiny. Aŋui ee län nɔŋ jɔŋden ye kɔc niεn. Yen ee bɛ̈n në wɛ̈ric të cï kɔc nin ku bïï weŋ ka thɔ̈ bɛ̈ɛ̈i bei luaak. Aŋui ee jɔŋden ye cɔl Kuir cɔɔl ago yen cɔk ca lɔ luεɛk. Ayee luel ye “Kuir ë wää cɔk ɣa lɔ ku bɛ̈nbei ee këdië.” Ku na cï lɔ luɛεk ke bɛ̈nbeide akɔ̈cic arëët në ŋö riεɛr Aŋui ëbɛ̈n atɔ̈në ye nhom. Aŋui eye nyin niεn të kɔɔr ben bɛ̈nbei luaak. Ebak të cï rɔt yök na yök yin ke ka bεɛr yïn piny.

Ayee Aŋui luel ye ye kuεrë cɔl Deŋ de Akac-ɣääk. Aŋui na cï dhiil ke ka cam ɣääk de tim ku luel ye ë cï kuεrë luel ye bï ye yic ya thïïr në ɣääk të cen daar.

Yic ka lueth

1. Aŋui anɔŋ jɔŋ den ye cɔl ‘Mabiεεr ye kɔc niεn të kɔɔr yen bï cuëër

2. Aŋui acï tuɔmthar piny

3. Riεεr Aŋui acï dhuɔl në ye nhom

4. Aye Aŋui lueel yï ye kuεrë cɔl Deŋ de Akaja

12. Maguar

Maguar ee län cï cak cït Ajɔŋkör. Yen Acï jiεt guɔ̈p në cït puɔth apεi. Maguar ee län dhuëŋ apεi ku ka cïï kɔc juëc ye cuet. Yen Aye jurkɔk cuet. Maguar ee kɔc kac cït man de läi kɔ̈k. Yen ee cieŋ rokic.

Ke bï jaamic

Ye ŋö yennë Maguar piath ku cï kɔc ye nhiar në cuët.

11. Miir

Ë kän e Miir kenë dande. Miir ee län dït bäär arëët. Yen ace nyuäth në wεl tɔ̈ piiny, Miir ee nyuäth në yïth ke tiim bäär. Dan ë Miir e thuat cï dan e Weŋ. Miir ee cieŋ roor. Yen acïn nhom tuŋ ku ka ye läi ku kɔc riɔ̈ɔ̈c në yen. Miir ee läi wecic në ye cök. Ku ke läi dui (that) në ye yeth. Ɣɔn thεɛr Miir aye bɛ̈n baai abï bɛ̈n ya dek në piu. Anɔŋ ruɔ̈n ee cïnnë piny yaak ɣɔn go Miir ya bɛ̈n bï bɛ̈n dek, go raan ë bɛ̈n rɔt ya näk mïïrde. Ku ye ruɔ̈nnë acï bɛ̈n cäk cɔk ye Ruɔ̈n de Yaŋ ë Miir. Ee runnë cïnnë baai yaak arëët ku cɔk ee cï kɔc nɔ̈k arëët në ye piny lɔŋë. Kɔc ake ye piir në rïŋde Miir ku läi kɔ̈k.

Thiëc

1. Ye ŋö ë cï rɔt loi në ruɔ̈n ë Yaŋ ë miir?

2. Ye Miir rɔt kony në ŋö të cen kɛ̈ɛ̈k ke läi kɔ̈k?

10. Thɔn Ajïth

Ajïth ee din thin pel nyin në diεtic. Ɣɔn thɛɛr ke thɔn ajith aye läi dhoom. Ayee luel ye na jöl lɛ̈i yen ke bï nyou (nyop) në manyden tɔ̈ në ye nhom. Ee ye thɔn ajïth lɛ̈k Agoor ye na bɔ̈ lɛ̈i ke ka bï nyop ago Agoor rɔt ya muɔ̈k wei duɔ̈kke bïï thɔn Ajïth nyop. Agoor acï riɔ̈ɔ̈c arëët kenë mïthke në thɔn Ajïth. Na ɣɔn ke deŋdït arëët acï tuεny go mac liu në bɛ̈i yic kedhie, go Agoor mεnhde tuɔɔc pan Ajïth ku lëk mεnhde ye lɔ lɛ̈kkë Ajïth ye ka cïn many thät ɣεn mïth cïë them ba ɣεn yiɛ̈n mac. Go mεnh Agoor lɔ. Ana ye ɣëët ke tɔɔŋ ɣön Ajïth thok, go cïɛ̈n raan bëër yen. Go meth bεk ɣöt go Ajïth yök ke nin, go meth riɔ̈ɔ̈c cɔl ye na pɛ̈c Ajïth ke bïï Ajïth yiɛ̈n nyop. Na wën ye tïŋ meth ke Ajïth cïï päc, go luel ye ka ba jak nhom lan ban atiam thin käŋ (nyɔt) thueny (nyaai) ku ba lεɛr panda. Na wën ke meth cook ye cin ku ruεny Ajïth nhom go yök ke cïn mac. Go lɔ baai ku le lɛ̈k man Agoor ye mac acï bennë yök ëë man cen liiu në Ajïthnhom. Go Agoor rɔt jɔt ku bï bë bɛ̈n tïŋ. Na wën la Agoor bɛ̈n ke yök Ajïth ke ŋoot ke nin, go ruanynhom ku jɔl puɔ̈ɔ̈c ku yöök ye tɔ̈ mac tëno, go Ajïth tïŋ ke pεlde cï nyic go päär duɔ̈kke bï Agoor cam, ku jël le baai të tɔ̈ raan thïn. Agoor acï bɛ̈n döŋ roor ku bɔ̈ Ajïth baai. Ë kän acï bɛ̈n ya ater dït arëët në kaam de yï Agoor kenë Ajïth. Agoor Ajïth dɔm ku ciεm të yök yen Ajïth ke cath në baaithok.

Jam në pεl Ajïthic

9. Abiɔɔk

Abiɔɔk ee län ye cieŋ tooc. Yen ee cuai të ciεmë dhiɛ̈ɛ̈r yen. Yen ee cath tooc në nyiεuic ku nyiεu yen ka ye nyuɔ̈ɔ̈th. Abiɔɔk ee cuai arëët. Abiɔɔk ace lɔ̈ɔ̈u të tuεk yen. Yen aye cuεtmεεc-aye cuet ke töny nɔŋ thar mac në ŋö rïŋde elɔ ke kɔl në kɔc cin.

Thiëc

1. Ye ŋö yennë Abiɔɔk cuai të ciεmë dhiɛ̈ɛ̈r yen?

2. Keek kɔc ye Abiɔɔk cuεtmεckë cïkkë ye nyop (nyou)?

Thursday, December 28, 2006


8. Thiäŋ

Thiäŋ ee län ye pïïr të cïn piu juëc. Yen ee cuai muɔ̈i ku ke ŋuεɛt në tha tuenyë dëŋ. Thiäŋ aye nɔ̈k arëët të cï piny yaak. Yen ee lɔ jäl lɔ̈k ku le bɛ̈n bï bɛ̈n dek baai ke ka kεɛŋ mεnh de raan ku nɛ̈k. Thiäŋ aye lɔ yɔ̈ɔ̈̈p ke raan cath kennë Jö. Jö aye piɔɔ̈̈c në yäu ago Thiäŋ ku läikɔ̈k ya dɔm. Thiäŋ acïï kɔc ye nɔ̈k, ku ka lëu bï raan nɔ̈k të nɔŋ yen kë rεεc cï raan luɔ̈i yen. Thiäŋ ee cath në duut. Yen ee dhiëth muɔ̈i. Mεnhë Thiäŋ piεc dhiëth aye cɔl abeu. Aben (abeu) ee thiäŋ e kat areet.

Yic ka lueth

1. Mεnhde thiäŋ piεc dhiëth ayee cɔɔl beu.

2. Thiäŋ ee cath në rual.

3. Thiäŋ ee nɔl muɔ̈I ku kee cuai këër.

4. Thiäŋ aye nɔŋ arëët të cï piny boor.

7. Weŋ

Weŋ e län ye tɔ̈ baai; yen aye raak ku ciεke (ca) aye mɛnhë raan keek ruëëth. Weŋ aye mac luaak ku wɛ̈rke aye keek kuany ku kär keek. Ku ka yenë ke dhïën tɔŋ. Arom (Arop) de weŋ ayennë nhiɛ̈m rɔɔth, ku ka yennë kɔc ke thook gɔɔk. Weŋ ayennë miök de teeny ku diεŋë kuïn. Dande weŋ e thuat ci dεɛu ke läi kɔ̈k. Dhäk aye Ɣɔ̈k biɔ̈ɔ̈k.
Mεnhde raan ee rɔt nɔ̈k në wɛ̈t ë weŋ. Aye luel ya weŋ kennë Anyaar ake ye ŋεk kenë mɛ̈nhë. Na Ɣɔn ke mεnhë raan näk manden. Go anyaar lɛ̈k weŋ ye wuɔk (ɣok) bï mamada guɔ̈ɔ̈r. Go weŋ gam ku luel ye bukku guɔ̈ɔ̈r adï?” “wuɔk bï lɔ roor ku buk mεnh ë raan ya kaaŋ ku näkku, acï Anyaar dhuk aya. Go weŋ jai në lɔ roor, ku luel ye ɣεn bï rëër baai ku mεnhë raan abï rɔt ya nɔ̈k në wɛ̈tdië. Go Anyaar lɔ roor ku ye mεnh de raan lɔ kaaŋ ku nɛ̈k. Ku rɛ̈ɛ̈r weŋ baai ye kɔc röt nɔ̈k në kede. Adhiac ke ye yic në ye mεɛn. Muɔnyjiɛ̈ɛ̈ŋ aye röt nɔ̈k të cennë raan cïn nhom ɣɔ̈k nya liaac.
Yic ka luec
1. Aromde weŋ ayennë niεm nai
2. Mïthke raan tök aye kεεk në këde weŋ
Thiëc
1. Ye ŋa cï kë pieth loi në kaam de yï Weŋ kennë Anyaar? Luel kë yen piath.
2. Na ye Akököl de yï Weŋ kennë Anyaar yic, ke luel ye ŋa de keek cï man guɔɔr apieth?
3. Jam në pεl de Weŋic. . .

6. Agɔɔk

Agɔɔk ee län cït raan. Yen ee cam në mïïth cït yï atɔm (tɔŋpiiny) ku cum. Agɔɔk acït cin raan. Yen ee dande muk cït man ë raan. Agɔɔk ee mεnhde muk në ye kɔ̈u. Agɔɔk ee kɔc rum në kuεɛr ke cäthic. Yen ee lɔ në dumiic ku le kual në Atɔm. Yen ee län rac arëët ke cuër. Agɔɔk ee yith në timnhom ku ke riŋ në tiimnhiim. Ee kɔc yuiɛ̈l në kεm ke tiim. Ayee lueel ya cum ee cï luɔk arëët go Agɔɔk yïr.

Thiëc

1. Ye ŋö ye thöŋ de yï Agɔɔk kennë raan?

2. Ye ŋö ye rɛ̈ɛ̈c de Agɔɔk?

3. Ye tim yïndë yen ë cï luɔk apεi go Agɔɔk yïïr?

5. Akɔ̈ɔ̈n

Akɔ̈ɔ̈n Ee län dït në läi rooric kedhie, Akɔ̈ɔ̈n ee kɔc nɔ̈k. Na cathë rokic ku yök Akɔ̈ɔ̈n yïn ke ka cop yïn. Akɔ̈ɔ̈n ee cieŋ roor. Yen ee mεnhde muk cï raan. Dan Akɔ̈ɔ̈n ee thuat cï dan ë Weŋ. Akɔ̈ɔ̈n ku cï nɔ̈k ke wut e kuεth në rïŋde në ke yen län dït. Ɣɔn thεɛr kɔc ake ye lɔ roor bïk lɔ yäp ku na lek läi yök ke kaa yekë keek nɔ̈k në tɔɔŋ në ŋö (në rin) dhaŋ aliu. Näŋ Akɔ̈ɔ̈n arilic arëët (apɛi) në ŋö tɔɔŋ akee cï yen ye dɔc (lac) nɔ̈k të kënë yen tiiŋ tënë wëi. Cin Akɔ̈ɔ̈n yen ka yen dek ku na cï lɔborony piny wïïr ke Akɔ̈ɔ̈n amuɔu. Ku na cï raan tɔŋ thär në Akɔ̈ɔ̈n cin, ke Akɔ̈ɔ̈n athou. Akɔ̈ɔ̈n ee län gäk apεi pan ë Muɔnyjäŋ, ku ka cï kök ee mεn në wɛ̈t de dhaŋ. Akɔ̈ɔ̈n ayee kɔc muk dhɛ̈ŋ moc, go kök në bɛ̈i kɔ̈kic. Mεnh de raan Akɔ̈ɔ̈n nɔ̈k në kä juëc apεi. Kë tueŋ akɔ̈ɔ̈n aye nɔ̈k ago raan tuŋde lööm. Kɔc aye Akɔ̈ɔ̈n nɔŋ në wεt de rïŋ. Tuŋ Akɔ̈ɔ̈n yen ke kë rilic yen ye kɔc Akɔ̈ɔ̈n nɔ̈k. Tuŋ ayee atëët guaŋ Ɣɔn ku kaa ye Ɣɔc në Ɣɔ̈k. Ayee kɔc Ɣɔ̈c nyïïrken ku wätken. Tuŋ Akɔ̈ɔ̈n ayee Ɣɔc në dan ë wëŋ. Tuŋ Akɔ̈ɔ̈n aye guaŋ ke ye löc ku ka yenë riεt dhuëëŋ.

Yic ka Lueth

1. Akɔ̈ɔ̈n acïï gäk arëët pan ë Jiɛ̈ɛ̈ŋ në ŋö dhaŋ acï gäk në raan cin ëbɛ̈n.

2. Tuŋ Akɔ̈ɔ̈n aye ɣɔɔc në dan ë thɔ̈ (thɔ̈k).

3. Akɔ̈ɔ̈n yen ka dït në läi rooric kedhie.

Lɔboronypiny luεɛl de ee bï këdɛ̈ lɔ rairai në piu yic.

4. Kuac

Ë kän e kuac. Yen e län thöŋë ciɛ̈k de kenë Aŋau. Kuac e län rac arëët (apɛi) në läi rooric kedhie. Kuac ee kɔc kaaŋ në kuɛric. Yen ee kɔc kaŋ në kuɛɛr ke cäthic ku ciɛm kɔc. Kuac e län ye kɔc jɔ̈l arëët. Na cath raan rokic ku tïŋ kuac ke raan cï piäi, ke ka ciɛm në ŋö ayee luel ye ye yen kɔɔr raan rokic. Kuac ee miɛ̈th de tɔ̈ɔ̈u në nïn juëc. Ku na cï miɛ̈thde nyiany ke ka jɔl cam. Na ye raan mïïth ke tɔ̈ɔ̈u ke ka ye kɔc luel yï kee booth cï kuac. Kuac ee län rac arëët në kë yen ŋeeny këm të bɛɛt ë yen. Ku ke ŋeeny të tïŋ yen raan ke cï piäi.

Thiëc

1.Ye kuac tɔŋ thɔ̈ɔ̈r të tïŋ yen raan ke cï yiɛ̈n dï?

2.Raan ye mïïth ke tɔ̈ɔ̈u në nïn juëc ayee kɔc lueel ya kee _____ cï kuac.

Yic ka lueth

1.Kuac ee kɔc kaaŋ në kuɛɛric cït man na jël raan në thurumbilde leer Than Diego ke ka ciɛm kuac.

2.Kuac e län thööŋë ciεkde keek ë raan.

3.Në ye athöörë yic ke ka cï gɔ̈t ya raan ë bïi kuac pan ë Muɔnyjäŋ aye cɔɔl Këër kuac dït.

4.Kuac ee kɔc jɔ̈l.

3. Thoŋ ë Boor ku Thoŋ Agaar

Thoŋ ë muɔnyjäŋ ëbɛ̈n athöŋnhom, ku ka nɔŋ kä thi ye kɔc ke wuɔ̈ɔ̈c. Kë bë yïn nyuɔ̈ɔ̈th akïn löm thoŋde Boor kenë thoŋ Agaar.

Agaar---------------------- Bor

tïŋ--------------------------ŋëm

puɔ̈ɔ̈r-----------------------piɔ̈ɔ̈r

muɔc------------------------miɔc

ŋal-------------------------- lim

dhɔ̈k------------------------dhuk

diɛn-------------------------muɔny

madït----------------------- mawär

[ ] ---------------------------- tom

miäth/miɔ̈th --------------- muɔ̈th

ci yi bäk ------------------- ci yi ruɔ̈n

lɔ dɛ̈-------------------------lɔ dï

yin cɔl ŋa ----------------- ye yin cɔɔl ŋa

that--------------------------dui

adɔ̈t ë lɔ wën--------------awuɔi në lan wën

Keek wël cï keek luelkë keek aye wël ye MuɔnyJäŋ ke jam, ku luɛɛl yennë keek lueel në thoŋ Agaar ka thoŋ ë Boor awääc kennë të ye cɔl keek në Rek ku yen ye cɔ̈ɔ̈kden në ŋɔɔk.

2. Aŋɔi

Aŋɔi ayee wël thii ye keek täu në kεm ke wɛ̈t agokë wɛ̈t tuëët. Nyooth de Aŋɔi: ke, kee, kek, kë, ake, aake, ka, kaa, aka, ko, ku, na, aye, kennë, në, de, ë, atɔ, kï, ku jɔl ya agoku.

Deng kennë nyan kennë aatɔ thukulic.

Lɔr ku bär, ku na ca yök ke luëth.

Jɔlku muɔ̈l në teer.

Mïthke thukul aye jɔt muɔ̈i

Akoi arɛ̈ɛ̈r ke keek

Cï Awan lɔ bei? yic, Acï lɔ

Thiɔ̈ɔ̈ŋ

1. Dupiööc acï bεn – thukulic

2. Mayɔm acath –Majak

3. Akee cï nhuɔm –ŋëm go -dɔc bɛ̈n

4. Rïŋ - Majur abï jam miäk në Kanitha de Luk cïthiei yic

5. Yen - dupiöny -Thuɔŋjäŋ

6. Mïth – tuëny ë deŋ – wän lek keek në thulic

7. Cï bɛ̈n – thukulic?

1. Akeer ke Muɔnyjäŋ

Kɔc juëc ke Muɔnyjäŋ, aye jam ye nyic (ŋic) kë thoŋden të thiëcë juurkɔ̈k keek, ku kɔ̈k ke keek acïï akeer ke Thuɔŋjäŋ nyic. Thoŋ de Jiɛ̈ɛ̈ŋ acïï yic kɔ̈c; athöŋ kenë thook ke juurkɔ̈k ye keek piɔ̈ɔ̈c në thukuulic. Apieth ba rɔt piɔ̈c akeer ke Thuɔŋjäŋ.

Aŋot ke wuɔ kën Ɣet tueŋ, ke ka pieth buku luεl de kë ye cɔl akeer kɔn nyic. Akeer, luεl de ee cït ka kït. ThuɔŋJäŋ anɔŋic akeer ke thiërdiäk ku diäk, ku kaa cï keek tekic në akuut ke rou: Akut tueŋ anɔŋic akeer ke thiërou ku dhorou mεn ye keek cɔɔl ‘Akeer dheu.’ Aye keek cɔl aya në ŋö (në rin) aye dheu të cɔlë keek. Akut de rou anɔŋic akeer ke dhëtem mεn ye keek cɔl ‘Akeer Yäu.’ Aye keek cɔl aya në rin aye Yäu të cɔlë keek. Kë bï yïn nyuɔ̈th akïn ‘riŋ’ Luεl de ee kat. Ku rïŋ cït man de rïŋ ë weŋ. Rïŋ anɔŋic akeer yäu ku Riŋ anɔŋic akeer dheu.

Në ye mεn ke Akeer ke Jiëŋ abï bɛ̈n cï juiɛ̈r cenë ke juiir: kä tueŋ ke thiërou ku dhorou aye akeer dheu ku kä kuany ke cök ke dhetem mεn cï keek miɔc nhiim në cït thi kor aye keek cɔl akeer yäu cï man cenë ye luel në athööric. Wuɔ nɔŋ akeer Dït ku käthii: Akeer Dheu anɔŋic akeer Dït ku kä thii ku yen ye cɔ̈ɔ̈k de Akeer Yäu.

AKEER DHEU

Akeer dit keek ayennë ke rin ke kɔc gɔl. Rin ke läi ku rin ke bεi aye keek gɔl në Akeer dït ëya.

Nyooth:

Deŋ athär Köör.

Köör acï kɔc thöl në Abiɛi.

Tɔŋ acï Tiɔp thɔ̈ɔ̈r në tɔŋïc.

Majak ajai në jäl jël yen le Jɔŋgulei.

Kuac akac Akech.

Majur ajam kennë Jök në jäl bï mïth jäl lek pannë Jiɛ̈ɛ̈ŋ.

Kuɔl akuc kuaŋ.

Akoi akoi rɛp ke mïthke.

Malɛ̈i acï lɛ̈i thɔ̈ɔ̈r në läi yic.

Akeer Dït:

A E I O U

W Y B P M

N NH Ŋ NY R

D DH T TH L

K G Ɣ C J

Ɛ ɔ

Akeer thi:

a e i o u

w y b p m

n nh ŋ ny r

d dh t th l

k g Ɣ c j

ε ɔ

AKEER YÄU

Akeer dït:

Ä Ë Ï Ö Ɛ̈ Ɔ

Akeer thi:

ä ë ï ö ɛ̈ ɔ̈

Alɛɛc

Wuɔk leec Akut de Muɔnyjäŋ tɔ̈ në Than Diego man ye wuɔk wɛɛi në kuëny de ye luɔië cök. Wuɔk mit piɔ̈ɔ̈th ë ya të nɔŋ kɔc dït ke MuɔnyJäŋ man nhiar piööc de Thuɔŋjäŋ të nɔŋ rïnythi (Rïɛ̈̈̈nythi). Wuɔk bï piɔ̈ɔ̈th lɔyum ëya të nɔŋ wänmääth ka nyankääi bï lɔ tueŋ kennë piööc de Thuɔŋjäŋ ku bï ye athöörë piɔ̈ɔ̈c ago wuɔk ku mïthkuɔ ya cɔk ca tɛ̈k në pandan cuk nyäŋwei ku thoŋ piethdan cï riäŋde bai pɛ̈n mïthkuɔ. Wuɔk leec kɔc kedhie kɔc cï ye luɔië cɔk ca lëu rɔt. Ku rinken acïï keek bï gärpiny në ŋö keek ajuëc arëët.

Week cuk keek leec.